Geçtiğimiz günlerde yazı tempomu bir parça yavaşlatıp okumaya ağırlık verdim. Böylece çok zamandır kütüphamende okunmak için sırasını bekleyen kitaplara el atma fırsatı bulmuş oldum. Okuduğum kitaplar arasında beni en çok etkileyen Frank Herbert'in Dune romanı oldu.
Dune romanı büyük bir keşif sayılmaz aslında; bilimkurgu klasiklerinden biri, hatta pek çoklarına göre bugüne dek yazılmış en iyi bilimkurgu romanı. 1965 yılında ilk kez basıldığında o kadar büyük ses getirmiş ki yazar Frank Herbert devam romanlarını yazmış. Dune serisi Dune(1965), Dune Mesihi(1969), Dune Çocukları(1976) ve Dune Tanrı İmparatoru(1981), Dune Sapkınları(1984) ve Dune Rahibeler Meclisi(1985) isimli altı romandan oluşuyor.
Henüz serinin sadece ilk kitabını okudum, 600 küsür sayfalık bir kitap olduğu dikkate alındığında az bir iş sayılmaz diye düşünüyorum. Serinin Frank Herbert tarafından yazılmış 6 kitabından söz ettim ama oğlu Brain Herbert tarafından Kavin J Anderson ile birlikte 17 Dune romanı daha yazılmış durumda, her biri de maşallah tuğla gibi. Her iki yılda bir yeni Dune kitapları yayınlamaya devam ediyorlar.
Bilimkurgu okurlarının en büyük dertlerinden biri olan çeviri kalitesinin yetersizliği Dune serisi için geçerli değil. Çevirmen Dost Körpe'nin kusursuz çevirisi entelektüel anlamda zaten zorlayıcı olan kitabın okunuşunu daha da zorlaştırmıyor, aksine kitabın içeriğine düzgün bir Türkçe eşliğinde ulaşmamızı sağlıyor.
Bu uzun girizgahdan sonra artık kitabın konusuna geçebilirim. Kitap halkının Dune olarak isimlendirdiği Arrakis gezegenindeki iktidar savaşlarını konu alıyor. Bir çöl gezegeni olan Dune melanj isimli baharatın yagane kaynağı olması nedeniyle galaksinin büyük güçlerinin gözetimi altındadır. Melanjın bu denli kıymetli olmasının sebebi insan ömrünü uzatması. Değer anlamında dünyadaki petrole karşılık geldiğini düşünebiliriz. Dune'da Atriedes ve Harkonnen hanedanları gezegeni yönetmek için bolca entrika eşliğinde kıyasıya bir mücadeleye girişiyorlar.
Dune serisinin bu derece saygı görmesinin nedeni yazarın tüm detaylarıyla bir evren yaratmış olması. Din, siyaset ve ticaret üçgeninde sergilenen antrikalar, Arrakis gezegenin ekolojisi, dev solucanlar, atık sıvıları yeniden kullanmayı sağlayan damıtıcı giysiler, şarkılar, dualar vs. Çölün bağımsız halkı olan Fremenlerin inanç dünyasının işin içine girmesi de meseleyi daha zengin hale getiriyor.
Dune 1984 yılında David Linch tarafından sinemaya aktarılmıştı, hoş bir filmdir, izlemenizi tavsiye ederim. 2020 yılında yeni bir Dune filminin vizyona girmesi bekleniyor.
Asimov'un Vakıf serisinde Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden esinlenmesine benzer biçimde Herbert de romanında ortadoğu kültüründen etkilenmiş. Çölün bağımsız halkı Fremenler sertlikleri, söze verdikleri önem ve mesih beklentileriyle bana Arapları hatırlattı. İngiliz İmparatorluğu'nun ortadoğuda yürüttüğü faaliyetler de esin kaynağı olmuş gibi görünüyor.
Bütün bu övgülere rağmen Dune'un kolay okunan bir kitap olmadığını belirtmem gerekir. Yazar bizi oldukça ayrıntılı, yeni bir dünyaya götürüyor, üstelik bu dünyanın zihniyeti de sert çöl gerçekliğine uygun bir biçimde şekillenmiş; bu dünyaya ve zihniyetine alışmak biraz zaman alıyor. Yine de kitabın okumak için sarf edilen entelektüel çabanın karşılığını fazlasıyla verdiğini söyleyebilirim.
Görsel Kaynağı: https://www.kurgusanat.org/bilim-kurgunun-kult-eseri-dune-tekrar-raflarda/