"Bitcoin, geleceğin para birimi" klişesini hepiniz duymuşsunuzdur muhakkak. Belki de bu sözler sizin bu yazıyı okumanızın sebebidir. Bunları haber sitelerinden, saçma teknoloji editörlerinin kaleminden okumak yerine bu piyasada uzun süredir işlem yapan bir traderdan duymak daha iyi olabilir diye düşündüm. Ve ülkemizdeki bilinçsizliği gördüğüm için bu yazıyı yazmaya karar verdim. Bu yazıyı teknik bilgisi olmayan kişilere yönelik hazırladığım için sıkılabilirsiniz. Fakat olabildiğince sıkıcı olmamaya çalışarak yazacağım.
Öncelikle çok basitçe bitcoinin ne olduğundan başlayayım. Kısaca bitcoin, dolar ve euro gibi bir para birimidir. Fakat bir farkı var, dijital olması. Bu dijital yada sanal sözüne oldum olası sinir olmuşumdur. Hatta ülkemizde "oyun parası" gibi haberler yapıldığı da olmuştur. Genel olarak bu kafaların kalemlerinden böyle sanal sözleri çıktığı için sinir olunası birşeydir bence. Neyse.
Dijital para birimi nasıl olur ki? Şöyle ki efendim -çok çok basite indirgeyerek anlatıyorum bunu- hepimiz bazı dijital varlıkların para karşılığı satıldığını biliriz. Örneğin oyunlar. Kafalar karışmasın bitcoin ile oyunların bir alakası yok örnek olarak anlatıyorum. Bildiğiniz üzere oyun satın alırken oyun firmaları size ödemeniz karşılığında eşşiz birer ürün anahtarı verir. İnternet ortamıyla biraz içli dışlı olanlar biliyor ki, bu satın alınmış eşsiz ürün anahtarları internet üzerinden para karşılığında satılabilmektedir. Ve satılıyor da. Peki şunu düşünelim. Bu oyunu almak isteyen bir arkadaşımız var, biz diyoruz ki ona "tamam ben sana bu oyunu vereyim ama sen de bana şu kalemi ver bunun karşılığında". Arkadaşımız bunu kabul ederse, yani kalemin değeri oyunun değeri ile aynıysa, biz aslında oyunu bir para birimi gibi kullanarak alışveriş yapmış oluruz. Takas usülü, eski çağlardaki gibi.
Peki bitcoinin bunla ne alakası var? Bitcoinde de aslında olan olay çok benzerdir. Dijital ve eşi olmayan (övmek için değil) bir varlığı onun değerini kabul eden bir başkasına para olarak veririz. Buradaki eşsiz kelimesini kağıt paralardaki seri numaralar gibi düşünebilirsiniz. Bitcoin rezervi de kağıt paralar gibi sınırlıdır. Çoğaltılamaz ve sahtesi yapılamaz. Çoğaltılamaz deyince "ee bunun madenciliği varmış yoktan para üretiyorlarmış" falan demeyin. Ona da geleceğim sabır...
Yani aslında siz bitcoin satın alırken, bir başkasının elinde olan bitcoinin değerini kabul edersiniz, ve ona karşılığında para verirsiniz. Peki bu değeri kim belirler? 2 kelime: arz-talep. Yani biz belirliyoruz. Şöyle anlatayım elmasların, zümrütlerin değerini kim belirler? Biz belirleriz. Eğer tüm insanlar, bir gün derse ki "artık elmas almıyoruz, ıyy ne biçim birşey bu"; o gün bütün elmasların çöp olduğu gün olur. Yani bitcoinin fiyatı talep arzdan fazla olduğu için yükselir. Yada arz talepten fazla olduğu için düşer. Kısaca çoğunluk almak isterse yükselir, çoğunluk almak istemez yada satmak isterse düşer. Yani öyle masanın başına oturmuş birisi "bitcoin bugün 5000 dolar olsun" demiyor. Öyle bir dünya yok. Saçmada olsa bu düşünceyi arkadaşlarımdan duyduğum için açıklık getirmek istedim.
Peki bitcoinin kaynağı neresi? Nereden çıkıyor bu bitcoin? Efendim madenlerden. Hemen ülke itibariyle aklınıza gelen soruyu cevaplayayım; göçük tehlikesi falan yok korkmayın. Fiziksel değil dijital maden bunlar. İşin teknik kısmına hiç girmek istemiyorum, ama dijital madencilerimiz var, ve bunlar her gün yüzlerce binlerce bitcoin çıkarıp bizlere satıyorlar.Hemen ağzınız sulanmasın, altın gibi düşünebilirsiniz. Ne kadar çok çıkarılırsa bulmak o kadar zorlaşır. Şu anda da çok fazla madenci olduğu için öyle kolayca para kazanmak kalmadı artık. Bunu bilmeniz şimdilik yeterli. Kripto para madenciliği diye ayrı bir iş dalı oluşmuş durumda şu anda. İşin ciddiyetini anlamanız için de şuraya bir kripto para madencilik çiftliğinin fotoğrafını koyayım daha fazla teknik detaya girmeyeceğim.
Şimdi bu piyasanın felsefesine biraz değineyim. Bitcoin'i bu kadar ünlü yapan şey elbette hızlı yükselişi, ama neden bu kadar hızlı yükseliyor bu meret? Çünkü çok harika bir teknoloji de ondan. Yahu neden peki neden? Çünkü hiçbir devlete bağımlı değil, çünkü gönderilmesi çok kolay ve hızlı, çünkü sınırları ortadan kaldırıyor. Dünyanın öbür ucuna dakikalar içerisinde para gönderebiliyoruz artık, tamamen merkeziyetsiz bir şekilde. Hani "küreselleşen dünya" diye bir klişe var ya, hah işte tam onun ihtiyacı olan birşey.
Son bir paragraf açayım bir teknik detay açıklamak için. Yoksa içinde "blockchain" geçmeyen bitcoin yazısı yazmışsın diye beni linç ederler. Bitcoin dediğimiz para birimi blockchain tabanlı bir yazılım aslında. Türkçesi blok zinciri. Kripto para biriminin adı da, eşsiz olma durumu da buradan geliyor. Bu altyapının sunduğu teknoloji verileri birbirine değiştirilemeyecek biçimde bağlamak. Teknik detaya girmek istemiyorum ancak mecburum açıklamanın başka yolunu bulamadım. Bilgisayardan anlıyorsanız TCP handshakein ne demek olduğunu belki biliyorsunuzdur. Her TCP paketinin içerisinde birer checksum olur. Bu checksum, o paketin doğruluğunu kontrol etmeye yarar. Blok zinciri de böyle bir şifreleme sistemi kullanıyor. Blok zincirine eklenen her bir blok bir önceki bloğun şifrelenmiş imzasını taşıyor gibi düşünebiliriz. Bu sayede uç uca eklenmiş bu işlemleri değiştirmek mümkün olmuyor, kripto kelimesi bu şifrelemeyi ifade ediyor. Zincir denmesinin sebebi de bu uç uca eklenmiş yapı. Ayrıca şu ana kadar çıkmış neredeyse bütün kripto para birimleri de blockchain temeli üzerine kurulmuş durumda.
Bu yazıyı burada noktalıyorum. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere.