Gut hastalığı nedir?
Eklemde aniden gelişen gut hastalığı, ağrı, kızarıklık, şişlik ve hassasiyetle karakterize, mikrobik olmayan bir eklem iltihabıdır. Sıklıkla ayağın başparmağında başlar. Ancak, diz, ayak bileği, dirsek, el parmağı eklemleri de etkilenebilir. ‘Kralların hastalığı’, ‘zengin hastalığı’, ‘damla hastalığı’ gibi adlarla da anılır. Erkeklerde daha sık görülen gut hastalığı, kadınlarda menopozla birlikte görülebilir. Çoğunlukla metabolik sendromun bir parçası olan gut hastalığı, kolesterol, trigliserit yüksekliği (hiperlipidemi), yüksek tansiyon, aterosklerotik kalp hastalığı, diyabetes mellitus, obezite gibi rahatsızlıklarla birlikte görülür.
Gut hastalığı belirtileri
Akut gut atağı, genellikle gece yarısı veya sabaha doğru, ayak baş parmağında veya tutulan eklemde şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık, hassasiyet ve ısı artışıyla başlar. Eklemdeki ağrı ve hassasiyet o kadar şiddetlidir ki; kişi üzerine basamaz, hareket ettiremez, ayakkabı giyemez hatta yorganın bile değmesini istemez. Ağrı ilk 12-24 saat içinde daha da şiddetlenir. Atak birkaç gün ile birkaç hafta içinde (ortalama bir hafta) kendiliğinden geçer. Bazen o eklemde, daha azalmakla birlikte birkaç hafta daha rahatsızlık hissi kalabilir.
Ürik asit birikirse…
Eklemde biriken ürat kristalleri, inflamasyon oluşturarak gut atağına neden olur. Kanda ürik asit seviyesinin yükselmesiyle, ürat kristalleri oluşur. Ürik asit, pürinlerin (doğal olarak vücudunuzda bulunduğu gibi, sakatatlar, et, hamsi ve ringa gibi bazı balıklar, kabuklu deniz hayvanları, kuşkonmaz ve mantar gibi birçok yiyecekte de bulunan bir maddedir) yıkılmasıyla oluşur. Normalde ürik asit kanda çözünür ve böbrekler yoluyla idrarla atılır. Fakat bazen vücudunuz, çok fazla ürik asit üretir veya böbreklerden atılımı azalabilir. Ürik asit kristalleri, iğne ucu gibi iki ucu keskin yapıdaki kristaller şeklindedir; eklemde veya çevresindeki dokuda birikerek inflamasyona ve ağrıya neden olurlar.
Gut nelere neden olur?
Gut hastalığı sıklıkla ayak başparmağında oluşur. Ancak, diz, ayak bileği, dirsek, el parmağı eklemleri de etkilenebilir. Tedavi edilmeği takdirde daha ciddi durumlara neden olabilir. Tuttuğu eklemlerde ve çevre dokularda (tendon, sinir basısı gibi) hasara neden olur. Gut hastalığı tekrarlayabilir. Bu durumda gut atakları yılda birkaç tekrarlar. İleri gut hastalığında ise rahatsızlık iyi tedavi edilmezse, ürat kristalleri cilt altında toplanarak tofüs denilen nodüllere neden olur. Bu nodüller sıklıkla el ve ayak parmakları, kulak sayvanı, dirsek, aşil tendonu ve ayak tabanında birikir. Tofüsler, genellikle ağrısızdır; ancak bası bulgusuna veya tendonlarda ve kemikte hasara neden olur. İleri gutta böbrek taşı ve ürat nefropatisi (böbrek fonksiyonunda bozulma) görülebilir.
Nasıl teşhis edilir?
Gut tanısında eklem sıvısının incelenirken polarize ışık mikroskobunda mono-sodyum ürat kristallerinin görülmesi önemlidir. Ürik asit kristalleri, iğne ucu gibi iki ucu keskin yapıdaki kristaller şeklindedir; sarı-yeşil refle verir. Kan testleriyle ürik asit seviyelerine bakılabilir, ancak gut tanısı koyulamaz. Atak sırasında normal, hatta düşük bile olabilir. Eklem sıvısında lökosit sayısı da gut teşhisinde yardımcıdır.
Gut hastalığı tedavisi
Gut tedavisi, atak ve atak dışı tedaviler olmak üzere iki aşamalıdır. Tedavinin amacı gut ataklarının ve komplikasyonlarının önlenmesidir. Kan, ürik asit seviyesini 6mg/dL’nin altında tutar.
Akut gut artriti geliştiğinde, ağrı ve inflamasyonu gidermek için steroid olmayan ağrı ve inflamasyon giderici ilaçlar (naproksen, diklofenak, indometazin gibi tedaviler) mide koruyucusuyla verilmelidir. Altta yatan koroner problem veya böbrek fonksiyon bozukluğu gibi yandaş hastalık durumlarında, tercihen eklem içine kortikosteroid enjeksiyonu veya düşük-orta doz kortikosteroidin ağızdan kullanımı tercih edilebilir.
Gut komplikasyonları ve atak gelmesini önlemek için ürik asit üretimini azaltan ilaçlar kullanılabilir.
Ürik asit atılımını artıran ilaçlar kullanılır. Ancak bu tür ilaçlar döküntü, mide ağrısı ve böbrek taşı gibi yan etkilere neden olabilir.
Gut hastalığı kimlerde görülür?
Gut için belirli risk faktörleri mevcuttur. Söz konusu risk faktörleri şunlardır:
Yaşam stili gut için risk oluşturabilir. Aşırı alkol tüketimi, kırmızı et, sakatat, kabuklu deniz ürünleri, fruktozdan zengin yiyecek ve şekerli içecekler.
Kontrolsüz kan basıncı, diyabet, aşırı kilo, yüksek yağ ve kolesterol seviyeleri, ateroskleroz gibi rahatsızlıklar.
Tiyazid grubu diüretikler (idrar söktürücüler), kanı sulandırıcılar (idrarla atılımını engeller), organ nakli tedavisinde organın atılımını önleyen bazı ilaçlar, lösemi tedavisinde kullanılan ilaçlar.
Anne, baba ve kardeşler gibi birinci derece akrabalardan herhangi birinde gut varlığı. Gutta çoklu genetik yatkınlık söz konusudur.
Yaş ve cinsiyet önemli bir faktördür. Kadınlarda ürik asit seviyesi, erkeklerden daha düşüktür. Ancak menopozdan sonra kadınlarda da ürik asit seviyesi yükselir ve gut riski artar. Erkeklerde 40-50’li yaşlarda başlarken, kadınlarda daha ileri yaşlara kayar.
Nadir görülen bazı genetik hastalıklar (Lesch Nyhan sendromu gibi).
Gut hastalığına karşı ne yapmalısınız?
Günde 8-16 bardak su için veya eş değeri sıvı (2-4 litre) alın.
Alkolden kaçının (özellikle bira).
Orta miktarda protein tüketin ve pürinden zengin gıdalara dikkat edin. Doymamış yağ tüketin.
Günlük et, balık ve kümes hayvanlarından 113-170 gramı geçmeyin.
Gut hastalığında ilaç tedavisine yardımcı olabilecek bir takım öneriler mevcuttur. Gut ataklarını önlemeyen ama tedaviye yardım eden bu öneriler şunlardır:
Fazla kilolardan kurtulmak ve ideal kilonun korunması.
Kafeinli veya kafeinsiz kahve tüketmek (ürik asit seviyelerini azaltır).
C vitamini alımı (kan ürik asit seviyesini azaltabilir). Kiraz tüketmek.
Kaynak:http://www.acibadem.com.tr/Hayat/Bilgi/gut-hastaligi-hakkinda-bilmeniz-gereken-her-sey