Mọi phúc họa, thành bại của đời người đều nằm ở chỗ "Biết mình". Từ 2500 năm trước, Socrates đã để lại lời dạy ngàn đời cho những học trò của mình: “Hãy Biết chính mình” (gnōthi seauton, know thyself).
Biết mình để hiểu người.
Binh pháp Tôn gia có nói: “Biết mình biết người, trăm trận không thua.” Quả thực, nếu ta biết rõ về mình, thì là ta cũng đã biết gần hết về người rồi. Vì người với ta về bản chất giống nhau khoảng 90% do được làm nên bởi cùng những gia vị: hỉ, nộ, ái, ố, tham, sân, si, mạn, nghi vv. . Chỉ khác nhau 10% thành phần nêm nếm khác nhau.
Cũng như những món ăn, có món mặn, món ngọt, chua, cay, chua-ngọt, mặn ngọt vv nhưng tựu chung đều được làm nên bởi nhưng hương vị cơ bản: chua, cay, ngọt, mặn, đắng, chát. Các kỹ thuật nấu khác nhau (nướng, luộc, kho, om, hầm, xào, hấp...) cũng cho ra hương vị và độ mềm, dẻo, khô, cứng khác nhau. Như con người chịu ảnh hưởng của giáo dục và môi trường sống. Một miếng thịt bị ninh quá nhừ hay bị tẩm ướp quá mặn sẽ khó bề cứu chữa hơn là một món nêm nếm vừa đủ, sau đó có thể gia giảm cho hợp khẩu vị. Một người có cá tính quá mạnh, hoặc lòng sân si quá lớn thì không thể bắt người ta thay đổi theo ý mình, thậm chí là chẳng thể sửa.
Biết mình để làm chủ mình.
Đa số chúng ta có cảm tưởng là ta biết rất rõ chính mình. "Còn ai biết rõ mình hơn mình nữa?". Thế nhưng
- Đã bao lần, ta bỏ ngoài tai mọi lời can ngăn, quên hết rủi ro, bỏ qua các khâu chuẩn bị mà đầu tư một vụ để rồi thua lỗ và hiểu ra rằng mình đã để lòng tham làm lóa mắt?
- Đã bao nhiêu lần ta để cơn giận nổi lên, nói những lời cay nghiệt, có những hành vi tồi tệ khiến ta hối hận về sau rồi thầm trách ta đã không làm chủ được mình?
- Đã bao lần ta ngạo mạn coi mình là nhất, là vô địch để rồi thầm xấu hổ nhận ra mình chỉ là hạt cát trên sa mạc?
- Đã bao lần ta để lòng tự ái dâng cao mà che giấu khuyết điểm, bỏ qua cơ hội sửa mình, trở nên tiến bộ?
..
Biết mình nghĩa là nhận biết được những thói quen, bản chất xấu tốt, sai đúng, mạnh yếu trong mỗi suy nghĩ, hành vi của mình. Biết mình nghĩa là hiểu được những niềm tin cốt lõi, những xung lực (impulse) bên trong nào là nguồn gốc hoặc đang điểu khiển hành vi của mình. Từ đó tập luyện để làm chủ hoặc loại bỏ những xung lực đó. Không để chúng điều khiển mình.
Biết mình nghĩa là làm chủ được chính mình.