پروتئین مرگ برنامه‌ریزی شده‌ی سلول ۱ (PD‑1) از پروتئین‌های سطحی سلول است که نقش مهمی در مهار دستگاه ایمنی و ایجاد تحمل نسبت به آنتی‌ژن‌های خودی در فعالیت التهابی سلول‌های T ایفا می‌کند.
Image credit: health.mil
به‌طوری‌که می‌دانیم، سلول‌های سیستم ایمنی در ابتدا باید آموزش ببینند تا فقط علیه آنتی‌ژن‌های بیگانه واکنش نشان دهند و بر علیه آنتی‌ژن‌های خودی واکنشی نداشته باشند. از آنجا که سلول‌های سیستم ایمنی—شامل سلول‌های T و سلول‌های B—به صورت اختصاصی عمل می‌کنند، معنای این مطلب آن است که هر سلول برای پاسخ‌گویی به نوع خاصی از آنتی‌ژن آماده شده است. بر این اساس، سلول‌هایی که مربوط به آنتی‌ژن‌های خودی هستند، باید از بین بروند. این کار از طریق مرگ برنامه‌ریزی شده یا آپوپتوز (خزان یاخته‌ای) انجام می‌شود. پروتئین مرگ برنامه‌ریزی شده‌ی سلول ۱ سبب می‌شود که آن دسته از سلول‌های T که علیه آنتی‌ژن‌های خودی هستند، مرگ خود را برنامه‌ریزی کنند. بدین ترتیب، از بروز بیماری‌های خودایمنی جلوگیری می‌شود. ولی مشکل این است که همین فرآیند موجب ممانعت از مبارزه با سلول‌های سرطانی نیز می‌شود. دسته‌ی جدیدی از داروها و آنتی‌بادی‌های مونوکلونال علیه پروتئین مرگ برنامه‌ریزی شده‌ی سلول ۱، برای درمان سرطان از طریق فعال کردن سیستم ایمنی برای حمله به سلول‌های سرطانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و با درجات مختلفی از موفقیت همراه بوده‌اند.
پروتئین PD‑1 از دسته‌ی ملکول‌های ایمونوگلوبولین است و در سطح سلول قرار دارد. این پروتئین روی سطح سلول‌های T، سلول‌های B، و ماکروفاژها ظاهر می‌شود، و یکی از عواملی است که باعث تنظیم منفی پاسخ‌های ایمنی می‌شود.
در بعضی از سرطان‌ها بر روی سطح سلول‌ها پروتئین‌های لیگاند ظاهر می‌شوند که اختصاصی پروتئینی PD‑1 هستند. بنابراین، سلول‌های سرطانی با از بین بردن سلول‌های ایمنی مبارزه کننده با خود، به راحتی می‌توانند گسترش پیدا کنند و از پاسخ ایمنی در امان بمانند. این یکی از مکانیسم‌های مهم فرار سلول‌های سرطانی از سیستم ایمنی به شمار می‌رود. درمان با استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال ضد PD‑1 علیه برخی از سرطان‌ها با موفقیت توأم بوده است. مطالعات نشان داده است که این نوع درمان در بیمارانی که به روش‌های دیگر درمانی پاسخ نداده‌اند، باعث کوچک شدن اندازه‌ی تومور می‌شود. اخیراً سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از یک داروی آنتی‌بادی ضد PD‑1 به نام نیوولوماب (Nivolumab) را مجاز شمرده است.
در سال ۲۰۱۲، مطالعه‌ای در زمینه‌ی کارآیی یک آنتی‌بادی ضد PD‑1 در درمان سرطان انجام پذیرفت. در این مطالعه بیمارانی که دچار ملانوم پیشرفته، سرطان ریه، سرطان پروستات، سرطان کلیه، و یا سرطان روده بودند، مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که آنتی‌بادی ضد PD‑1 پاسخ معنی‌دار در تقریباً یک چهارم تا یک پنجم بیماران مبتلا به سرطان ایجاد کرد. به‌علاوه، این درمان با عوارض قابل توجهی همراه نبود.
Reference
Topalian, Suzanne L, et al. Safety, Activity, and Immune Correlates of Anti–PD-1 Antibody in Cancer. N Engl J Med 2012; 366:2443-2454. (DOI: 10.1056/NEJMoa1200690)