استفاده‌ی نابجا یا بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها موجب پیدایش و توسعه‌ی مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شود. یکی از مواردی که مصداق این مسئله است، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در مواردی است که نیازی به مصرف آنها وجود ندارد؛ یعنی در بیماری‌هایی که در حقیقت به درمان آنتی‌بیوتیکی پاسخ نمی‌دهد.
Image credit: mnn.com
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC)، بالغ بر یک سوم تا نیمی از موارد مصرف آنتی‌بیوتیک در انسان‌ها غیرضروری یا نابجا است.
به‌طور کلی، آنتی‌بیوتیک‌ها فقط برای درمان بیماری‌های باکتریایی مناسب هستند و در عفونت‌های ویروسی تأثیری ندارند. مثلاً برای گلودرد چرکی لازم است که از آنتی‌بیوتیک استفاده شود، زیرا عامل این بیماری یک باکتری به نام استرپتوکوک پیوژن است. ولی در خیلی از موارد شایع گلودرد، عامل بیماری عفونت ویروسی است و مصرف آنتی‌بیوتیک تأثیری در بهبود آن ندارد.
عموماً بیماری‌های تنفسی شایع بر اثر ویروس‌ها ایجاد می‌شوند و مصرف آنتی‌بیوتیک برای آنها ضرورت یا فایده‌ای ندارد. این بیماری‌ها شامل سرماخوردگی، آنفولانزا، برونشیت، سرفه، عفونت گوش، عفونت سینوس، و برخی ناراحتی‌های معده هستند.
باید دانست که در صورتی که برای درمان عفونت ویروسی از آنتی‌بیوتیک استفاده شود، تأثیری در درمان بیماری نخواهد داشت و مانع از پیشرفت ابتلای بیماری نخواهد شد. همچنین، باعث بهبود حال بیمار نخواهد شد، بلکه حتی ممکن است اثرات جانبی نیز بر اثر استفاده‌ی بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک ظاهر شود، و منجر به پیدایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی شده و درمان بیماری‌های چرکی را برای این بیمار یا بیماران دیگر دشوارتر سازد.
در صورتی که در هنگام ابتلا به عفونت ویروسی از آنتی‌بیوتیک استفاده کنید، همانطور که گفته شد تأثیری بر روی ویروس نخواهد داشت، ولی بر روی باکتری‌هایی که به‌طور طبیعی در بدن وجود دارند، تأثیر می‌گذارد، و ترکیب طبیعی باکتری‌ها در محیط داخل بدن انسان را به هم می‌زند. این درمان خودسرانه می‌تواند موجب ایجاد خصوصیات مقاومت دارویی در باکتری‌های بی‌ضرر شود و سپس این ژن یا ویژگی از طریق آن باکتری‌ها به باکتری‌های فرصت‌طلب و عفونی انتقال پیدا می‌کند.
بر اساس آنچه گفته شد، روشن است که مصرف آنتی‌بیوتیک باید همواره به‌صورت مسئولانه و با در نظر گرفتن جمیع جوانب انجام شود. زمانی که پزشک برای بیماران آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند، بیمار نباید به محض اینکه حالش بهتر شد، مصرف آنتی‌بیوتیک را قطع کند، بلکه لازم است که دوره‌ی درمان کامل شود تا باکتری‌های ایجاد کننده‌ی بیماری به‌طور کامل از بین بروند. در غیر این صورت، ممکن است عفونت بعداً دوباره گسترش پیدا کرده و منجر به توسعه‌ی گونه‌های مقاوم به دارو در میان باکتری‌ها شود.