Einstein'ın Dünya yıldızı olduğu dönemde, zekasının sırrını öğrenmek için bir takım testler yapılmaktadır. Dönemin koşulları yeterince elverişli olmadığından, günümüze nazaran daha ilkel teknolojiler kullanarak Einstein'ın matematik problemi çözerken, beyin sinyalleri incelenmektedir. Fakat birkaç farklılık dışında olağandışı bir durumla karşılaşılmamıştır. Daha sonra kendisine zekasının sırrı sorulduğunda bir problemin üstünde, onu çözene kadar bıkmadan usanmadan uğraştığını söylemiştir. Hatta kimsenin uğraşmayacağı problemler üzerinde günlerce aç kalarak çalıştığı yakınlarınca bilinmektedir.
Hayatta kendime bir şeylerden ders çıkarmak özel zevklerimden biridir. Bence her insanın sahibi olması gereken zevklerden biri ya neyse. Öncelikle sizlere burada kişisel gelişim dersi verme niyetinde değilim. Aslında bu tarz konular popüler tabir kullanmak gerekirse benim için aşığı "cringe". Yine meraklı olduğum günlerden birinde (meraklanmak da özel zevklerim arasındadır), beynin çalışması üzerine bir araştırma içinde buldum kendimi. Elbette henüz bu konunun uzmanları bile tam olarak anlayamamışken benim net sonuçlara ulaşmam mümkün değildi. Fakat ben yine de merak ediyordum.
Başlarda zekanın ne olduğunu ve başarıda ne kadar etkili olduğunu merak ettim. Sonra zekanın doğuştan mı yoksa çalışılarak mı kazanıldığını merak ettim. Sonra yetenek dediğimiz şeylerin zeka ile bağlantısını merak ettim.
Zeka; sözlüklerde "insanın düşünme, akıl yürütme, nesnel gerçekleri algılama, kavrama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tümü." şeklinde geçiyor. Yani zeka denildiğinde tüm beyin işlevlerinin yerine getirilme kapasitesi diyebiliriz. Eğer bir insan bir konuyu çok iyi bir şekilde (tabi buradaki çok iyi terimi, eğer yapılan işin bir skalası yok ise aynı işi yapan diğer insanlara göre kıyaslamaktır) yapabiliyorsa o insana zeki diyebiliriz.
Fakat Gardner'ın bu konuda daha farklı düşünceleri var. Belki tuhaf gelecek ancak Gardner'ın zeka kuramını okumadan önce sanırım başka bir yerlerden etkilenmiş olacağım ki onunla aynı şekilde düşünüyordum. Lütfen bunu megalomanlık veya bu tarz bir şey olarak algılamayın. Çünkü çok film izlerim ve eminim bir filmden etkilenmişimdir bu konuda. Gardner'a göre tek bir zeka türü yerine farklı işlevler için farklı zeka türlerinin varlığı söz konusudur. Ve bu zeka türlerinde kendimizi ne kadar zorlarsak beynin o bölgesinin tıpkı bir kas gibi geliştiğini biliyoruz. Bugün bildiğimiz üzere Gardner haklı. Elbette bu bildiklerimiz içinde şimdilik en iyisi durumunda. Müzik, matematik, sosyal işler gibi farklı alanlarda beynin farklı bölümlerini kullanırız.
Müzik dinlemeyi çok severim. Özellikle klasik müzik özel zevklerimden bir diğeridir. Klasik müzik içinde ise gerek çalkantılı yaşamı, gerekse müzik yeteneği olarak gelmiş geçmiş en iyi besteci olduğu düşünülen Wolfgang Amadeus Mozart büyük bir yer tutar. Mozart henüz 8 yaşındayken ilk bestesini yapmıştır. 35 yıllık kısa bir hayatta, 626 farklı müzik bestelemiştir. Bunların içinde 30 dakikadan fazla süren olan eserler de vardır. Bir saniye içinde en az 3 farklı enstürmandan çıkan 3 farklı notayı yazarak 30 dakikalık bir müzik bestelendiğini düşünün. Mozart çok zeki bir insan olmalı değil mi? Peki bu zekası doğuştan mıydı yoksa çalışarak mı kendini geliştirdi?
Her zaman iki farklı Mozart düşünmüşümdür. Birisi elbette bildiğimiz çok küçük yaşlardan beri müzik ile iç içe olan ve 8 yaşından 35 yaşına kadar sürekli müzik yapmak için çabalayan Mozart, diğeri ise 4 yaşında yatılı bir okula gönderilip edebiyat çalışmaya yönlendirilmiş Mozart. İkisi de birebir aynı hücrelere sahip, birebir aynı genlere sahip olmasına rağmen ikisi arasındaki farklılık sizce nasıl olurdu? Biri yine yaptığı bestelerle tarihe adını yazarken, diğeri müzik dinlemeyi seven bir edebiyat öğrencisi mi olurdu? Bu konuda asla emin olamayız... Ancak asıl soru benim için her zaman şu olmuştur; Peki Mozart'ın yaşadığı hayatı birebir yaşayan ve onun çalıştığı şekilde çalışan, tamamen farklı bir insan için aynı başarı söz konusu olabilir mi?
Burada varsayım ve teorilere geçiş yapmak durumundayız. Öncelikle Gardner'ın çoklu zeka kuramının işlediği konusunda hemfikiriz. Diğer insanımızın adı Salieri olsun. Mozart ile aynı hayatı birebir aynı olayları yaşamış olsun. Bana göre bu kişinin müzik yeteneği Mozart'ın ki kadar iyi olmayacaktı. Gardner'ın kuramında zekanın belirli yönlerinin ne kadar zorlanırsa o kadar gelişeceği söylenir. Ama herkesin başlangıç seviyesi aynı olmak zorunda mı? Ya beyninin müzik yapmak için kullanılan bölümü diğer insanlardan daha gelişmiş olarak doğup o şekilde çalıştırmaya başlarsa? Bana kalırsa bu durum böyle. Beyni hep kapalı kapıların bulunduğu bir oda ve kapıların ardında parlayan ışıklar olduğunu hayal ederek düşünmüşümdür. Bu kapılardan bazıları aralıklı olarak dünyaya gelen insanların biraz daha avantajlı olduğunu düşünüyorum. Bunun birçok sebebi olabilir. Gen aktarımlarının bunda büyük etkisinin olduğunu düşünmekteyim. Ancak bu, Mozart gibi büyük bir müzisyen olmak için asla yeterli değildir. Çünkü Einstein'ın da söylediği gibi, bir konuda kendinizi geliştirmek için gerekirse aç kalmalı ancak çalışmaktan vazgeçmemelisiniz. Ancak o zaman bu kapıyı görüp o kapıyı daha fazla açarak ışığa ulaşılabilir. Bu arada tüm kapıların kapalı olduğunu asla düşünmeyin. Çünkü unutmayın bulunduğunuz odaya girebilmek için, o kapıların birinden mutlaka geçtiniz.